O ŻYLAKACH
słów kilka
Żylaki nóg - skąd się to bierze?
Żylaki. Słowo, które często słyszymy - w tramwaju, w autobusie, w poczekalni u lekarza, u fryzjera, w telewizji lub radio. Również widok żylaków nie stanowi dla Nas tajemnicy – każdy wie, jak taki żylak wygląda. To co może być dla większości zagadką, to w jaki sposób żylaki powstają? Jak się okazuje odpowiedź na to pytanie nie jest ani prosta, ani jednoznaczna.
Zaczynając od początku – pokuszę się o przytoczenie fachowego opisu żylaków. Zgodnie z definicją profesora Noszczyka, wybitnego chirurga naczyniowego, są to: „trwałe rozszerzenia żył powierzchownych kończyn dolnych w postaci wężowatych sznurów, splotów lub kłębków, często z balonowatym wypukleniem”. Definicja jest obrazowa i dość dobrze oddaje ich rzeczywisty wygląd. Aby jednak zrozumieć w jaki sposób powstają żylaki, należy poznać najpierw mechanizmy odpowiedzialne za krążenie krwi w kończynie dolnej.
Układ żylny kończyny dolnej składa się z połączonych układów żył głębokich oraz powierzchownych. Żyły powierzchowne mogą być widoczne nawet przez skórę, zwłaszcza u osób szczupłych o jasnej karnacji. Zadaniem obu układów jest transport krwi z kończyny dolnej do serca. I tutaj napotykany jest pierwszy problem – przepływ ten odbywa się przecież wbrew prawu grawitacji – z dołu do góry. Na szczęście nasze naczynia żylne wyposażone są w zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi. Zastawki otwierają się, gdy krew jest wypychana ku górze, a zamykają się w fazie rozkurczu, dzięki czemu przepływ krwi jest jednokierunkowy. Dodatkowym mechanizmem wspomagającym taki ruch jest tzw. pompa mięśniowa, czyli nic innego jak pracujące mięśnie nóg, szczególnie łydki i stopy. Mięśnie kurcząc się i rozprężając, uciskają żyły, umożliwiając przepływ krwi „ku górze”. Bardzo ważną rolę w sprawnym krążeniu żylnym odgrywa również kondycja naczyń krwionośnych. Aby żyły sprawnie transportowały krew, muszą być elastyczne, szczelne i odpowiednio napięte. Wszystkie te składowe gwarantują wydolność układu żylnego kończyny dolnej.
Niestety bardzo często któryś z tych elementów zawodzi i zaczynają pojawiać się problemy. Teoretycznie największy wpływ mamy na pracę pompy mięśniowej. Mięśnie łydek, czy stóp najintensywniej pracują, gdy jesteśmy w ruchu. I nie chodzi tutaj o wyczynowe uprawianie sportów, czy bieganie maratonów, wystarczy spacer lub przejażdżka rowerem. Największym wrogiem naszych nóg, a ściślej – naszej pompy mięśniowej – jest przebywanie w jednej pozycji przez dłuższy czas, a więc długotrwałe stanie, siedzenie, czy leżenie. Pamiętajmy więc o codziennej porcji aktywności fizycznej, ponieważ nie na wszystkie mechanizmy usprawniające krążenie krwi żylnej mamy tak znaczący wpływ.
Co jeszcze przyczynia się do powstawania żylaków?
Jedna z teorii wyjaśniających powstawanie żylaków mówi, że rozwijają się one na skutek niewydolności zastawek żylnych. Gdy zastawki żylne są uszkodzone lub nie domykają się, krew cofa się i zaczyna napierać na ściany naczyń.
Źródło: www.krokdozdrowia.pl
Dochodzi do tzw. refluksu żylnego, krew gromadzi się w naczyniach żylnych kończyny dolnej, a żyły nie są w stanie sprawnie odprowadzić jej do serca. Wzrasta ciśnienie krwi w żyle, naczynia poszerzają się i z biegiem lat proces ten nasila się. Taką teorię powstawania żylaków potwierdza fakt, że u osób zmagających się z żylakami, w badaniu ultrasonograficznym wykazuje się dużą liczbę niewłaściwie pracujących zastawek.
Najnowsze badania sugerują ponadto, że żylaki mogą powstawać w wyniku patologicznych zmian w strukturze ścian naczyń krwionośnych. Prawidłowo zbudowane naczynie żylne zbudowane jest z trzech warstw – warstwy wewnętrznej, środkowej oraz zewnętrznej. Warstwę wewnętrzną stanowi pojedyncza warstwa komórek śródbłonkowych, które bezpośrednio kontaktują się z płynącą w naczyniu krwią. Z kolei warstwa środkowa zbudowana jest już aż z trzech warstw komórek mięśni gładkich, pomiędzy którymi znajdują się włókna elastynowe i kolagen, zapewniające naczyniu elastyczność. Warstwa zewnętrzna, nadająca naczyniu odpowiednie napięcie, to nieregularnie rozłożone włókna mięśniowe oraz kolagenowe. W naczyniu zmienionym chorobowo dochodzi do wielu patologicznych zmian, których przykładem może być zmniejszenie ilości elastyny, przez co naczynia tracą napięcie oraz elastyczność. Dodatkowo naczynia ulegają pogrubieniu i zwłóknieniu przez odkładające się depozyty kolagenu, co również utrudnia przepływ krwi.
Zastój krwi żylnej prowadzi do uruchomienia procesów obronnych organizmu – leukocyty będące składnikiem krwi uwalniają mediatory stanu zapalnego, których działanie skutkuje zwiększeniem przepuszczalności naczyń krwionośnych. Dochodzi do nagromadzenia płynu przesiękowego w tkankach, co przejawia się znacznymi obrzękami. Dlatego żylakom tak często towarzyszy uczucie ciężkości nóg i obrzęki, które nasilają się szczególnie w godzinach wieczornych. Niestety to nie koniec przykrych konsekwencji zastoju żylnego. Płyn przesiękowy jest bogaty w białko, m.in. w fibrynogen, który może zapoczątkować zmiany zakrzepowe. Z kolei z czerwonych krwinek uwalniana jest hemosyderyna, która odkłada się w obrębie tkanek tworząc zmiany przebarwieniowe, widoczne pod postacią „brązowych plam” na skórze nóg.
Żylaki znacząco obniżają komfort życia pacjenta, a ich obecność na nogach – warto o tym pamiętać - nie wiąże się jedynie z defektem estetycznym. Pacjent borykający się z tym problemem odczuwa ciężkość i zmęczenie nóg, szczególnie nasilające się w godzinach wieczornych. Do innych objawów należą kurczowe bóle nóg, obrzęki, które dodatkowo potęgują uczucie rozpierania wzdłuż zmienionej chorobowo żyły. Warto pamiętać, że powstawanie żylaków jest procesem złożonym, w trakcie którego dochodzi do wielu patologii związanych z krążeniem krwi w kończynie dolnej. Niestety procesy te wzajemnie na siebie wpływają i prowadzą do pogłębiania się problemów. Jeżeli w odpowiednim czasie nie przerwiemy tego „błędnego koła”, obok żylaków pojawią się również inne problemy, np. zagrożenie zakrzepami lub owrzodzenia.